کشور ایران با قدمت چند هزار ساله تاریخی و تمدنی باستانی به دلیل قرار گرفتن در مرکز خاورمیانه و در اختیار داشتن بخش عظیمی از دو حوزه خلیج فارس و دریای خزر و همچنین برخورداری از موقعیت ارتباطی مناسب با کشور های عراق، افغانستان و آسیای مرکزی و قفقاز، آفریقا، بالکان و اروپا موقعیت ممتازی دارد که آن را به مرکز ژئوپولتیک آسیا در مرکز خاورمیانه تبدیل کرده است.

بکارگیری شیوه های جدید در عرصه جهانی برای هم پوشانی فضای ملی و اهداف مرتبط با توسعه پایدار کشور، برخورداری از منابع معدنی، انرژی و ذخایر نفت و گاز نقش استراتژیک ایران را در جهان قابل توجه می کند. از سویی دیگر 65 درصد جمعیت ایران را جوان ها تشکیل می دهند که نیروی کاری ماهر و دانش آموخته ترین جمعیت خاورمیانه می باشند.

با توجه به مطالب ذکر شده تفکر مدیریت استراتژیک در کشور، ما را به سمتی سوق می دهد که با استفاده حداکثری از امکانات موجود و در نظر گرفتن اقتضائات کشور بستر دستیابی به آینده روشن را فراهم سازیم. بر این اساس در ایران، آینده پژوهی بر اساس آموزه های ایرانی – اسلامی در حوزه های مختلف، فرهنگ، منابع انسانی، اقتصاد، حمل و نقل، آموزش، کار آفرینی، سلامت، رسانه، مدیریت، محیط زیست، گردشگری، ورزش و ... نیازمند بومی سازی می باشد.

اهمیت آینده نگری پناه بردن به فردا نیست، بلکه به کار گیری آن برای سیاست گذاری امروز است. یکی از ویژگی های بارز آینده عدم قطعیت در زمینه های مختلف و یا وقوع چندین پدیده به طور همزمان می باشد که منجر به ظهور چالش ها می شود. این چالش ها در چهار دسته کلی چالش های معنایی، چالش های  ساختاری، چالش های رفتاری و چالش های زمینه ای و بستر ساز (محیطی) قرار می گیرند. در این مطلب به تشریح هر یک از آن ها می پردازیم.

1- چالش های معنایی: بعد معنایی یا جهت دهندگی؛ به تعیین مسیر و تبیین سمت و سو می پردازد. متاسفانه آحاد جامعه به ویژه کارگزاران و نخبگان اعم از دانشگاهی و شاغل در دستگاه های اجرایی آن گونه که بایسته و شایسته است از مبانی نظری و مفاد آینده پژوهی آگاهی چندانی ندارند. که این نیز برخاسته از نهادینه شدن علم باوری در جامعه به ویژه در میان کارگزاران نظام اداری و در نتیجه جریان نداشتن تفکر برنامه ای در نظام اداری کشور و مدیریت بر مبنای ذوق و سلیقه و اراده های شخصی افراد است.

2-چالش های ساختاری: بعد ساختاری دربرگیرنده کلیه ساز و کارهایی است که انتقال مفهوم، معنا و ایده را در کشور آسان می کند. ساز و کارهای انتقال مفهوم، معنا، ایده و اهداف آینده پژوهی بیش از هر چیز در نهادهای اساسی رسمی کشور یعنی قوای سه گانه (مجلس، دولت و قوه قضاییه) و نهادهای فراقوه ای از جمله مجمع تشخیص مصلحت نظام تجلی یافته است اما متاسفانه در پاره ای از اوقات عزم لازم برای اجرای سند های بالا دستی و متعهد بودن به الزامات آن مشهود نیست.

3- چالش های رفتاری: بعد رفتاری و محتوایی شامل نیروی انسانی و مجموعه فعل و انفعالات مرتبط به آن است. رفتارها و روابط اجتماعی دارای واقعیتی دو گانه است؛ یعنی در یک طرف رفتار و ارتباطات رسمی یا هنجاری شامل آنچه باید باشد و در طرف دیگر رفتار و ارتباطات واقعی شامل آنچه هست و نظر به آینکه این دو کاملاً مجزا از یکدیگر هستند.

4- چالش های زمینه ای و بستر سازی (محیطی): صاحب نظران معتقدند که هیچ برنامه تحولی و توسعه ای بدون فراهم آمدن زمینه ها و بسترهای مورد نیاز تحقق نخواهد یافت؛ منظور از محیط عواملی است که روی نظام تأثیر می گذارد ولی تحت کنترل آن نیست. این عوامل محیطی به چند دسته تقسیم می شوند:

• عوامل فرهنگی شامل باورها، ارزش ها، نگرش ها؛ دین، زبان و ....!
• عوامل اجتماعی شامل « آموزش و پرورش » نظام تعلیم تربیت و ...!
• عوامل اقتصادی شامل نرخ رکود، بیکاری، تورم، سرمایه گذاری، رشد و ...!
• عوامل سیاسی شامل دولت، احزاب، قوانین و مقررات و ...!
• عوامل تکنولوژیک شامل روش های تولید، تحقیق و توسعه، دستگاه های خودکار، تکنولوژی های جدید و ...!
• عوامل زیست محیطی شامل وضعیت جغرافیایی، آب و هوا و ...!